CTY TNHH Phát Triển Công Nghệ Sinh Hóa Hoàng Long

ÔNG VUA MỐI VIỆT NAM( GS, Tiến Sĩ Nguyễn Chí Thanh )

      Người ta hay gắn chữ “vua” cho người giỏi một nghề nào đó. Lâu nay ở Hà Nội hay nhiều thành phố, thị xã trong cả nước hay gặp biển hiệu “Diệt mối tận gốc”  của tư nhân hoặc doanh nghiệp. Trong điều kiện khí hậu nóng ẩm như nước ta, có trong tự nhiên rất nhiều loài côn trùng gây tác hại rất lớn cho sản xuất và đời sống

     Thế giới đã thống kê được khoảng 2700 loài mối khác nhau, ở nước ta đến nay cũng tìm thấy trên 120 loài. Hơn 40 năm trước, tại Viện Khoa học lâm nghiệp đã có đề tài phòng chống mối cho nhà cửa, kho tàng do kỹ sư Nguyễn Chí Thanh chủ trì.

*   Cách làm quen thuộc là đào bới xung quanh khu vực có tổ mối, rồi đổ hoá chất diệt mối. Cách làm này có nhược điểm là hiệu quả thấp, khó tìm được chính xác vị trí tổ mối, nhiều khi diệt được tổ này còn tổ khác, hơn nữa, việc đổ một lượng khá lớn dung dịch diệt mối vào tổ dễ gây ô nhiễm môi trường xung quanh. Lúc đó kỹ sư Thanh còn khá trẻ và ông nung nấu một ý tưởng táo bạo là diệt mối bằng chính đặc tính sinh học của nó.

   Mối là loài côn trùng xã hội, trong tổ phân công  lao động gồm: mối chúa, mối vua, mối thợ, mối lính, mối cánh, mỗi loại một chức năng riêng, lực lượng đông đảo và phá hoại công trình mạnh nhất là mối thợ. Loài mối thường gặp phổ biến ở nước ta, là mối nhà, tên khoa học Coptotermes formosanus shis. Để tìm hiểu đặc tính sinh học của mối, kỹ sư Thanh đã đào tổ mối trong lòng đất, đưa vào các bể kính, thiết lập một hệ thống mô hình tổ nhân tạo để có thể quan sát đặc tính sống chung đụng, cộng sinh của chúng. Thời đó những thông tin khoa học kỹ thuật trong nước và quốc tế còn rất ít.  Ông đã nghiên cứu đặt những mồi nhử là những thanh gỗ mềm chẻ mỏng trong hộp các tông tại khu vực có mối hoạt động, để nhử mối đến, phun thuốc bột lên mình mối, không làm nó chết ngay mà “cõng” thuốc chạy về tổ, gây lây nhiễm cả tổ trong thời gian ngắn. Chính nhờ cách làm đơn giản,  như vậy mà phương pháp diệt mối tận gốc có sức sống lâu bền, trở thành một nghề phổ biến đến hôm nay.

   Thời kỳ những năm 1968-1975 nhiều công trình quan trọng ở thủ đô Hà Nội như: nhà sàn Bác Hồ, Phủ chủ tịch, Hội trường Ba Đình, Nhà hát lớn…đã được chống mối theo phương pháp này đạt hiệu quả rất cao.      Thủ tướng chính phủ đã tặng kỹ sư Nguyễn Chí Thanh bằng khen, về sau là Huân chương lao động hạng ba. Và ông còn được thưởng hiện vật kèm theo một chiếc xe máy Babeta, đó là trường hợp khá hy hữu với giới nghiên cứu khoa học thời đó. Đến tuổi xấp xỉ sáu mươi, kỹ sư Nguyễn Chí Thanh đã bảo vệ xuất sắc luận văn tiến sĩ về phương pháp chống mối bằng [ Hóa Sinh ], thêm một lần ông tổng kết đầy đủ về phương diện thực tiễn và lý thuyết từ những kết quả diệt mối tận gốc hàng nghìn công trình nhà cửa, kho tàng, di tích lịch sử…trong suốt hơn 30 năm công tác ở Viện Khoa học lâm nghiệp. Rồi khi đã nghỉ hưu, ông tham gia ban chấp hành Hội Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam và là giám đốc sáng lập Trung tâm Phát triển công nghệ lâm sản có trụ sở chính tại 111 Láng Hạ, Hà Nội.

     Tại Trung tâm này trong suốt hơn 10 năm tồn tại vừa qua, lớp đàn em, con cháu của ông đã triển khai rất thành công trên diện rộng toàn quốc phương pháp diệt mối tận gốc, trong đó còn có nhiều cải tiến mới về thuốc cũng như quy trình công nghệ phòng trừ mối.  Cần phải nói thêm điều này, phương pháp diệt mối tận gốc là độc đáo của Việt Nam, ngày nay nhiều nước tiên tiến trên cũng chưa biết đến. Bằng chứng là, năm 2005 Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội bị mối xông khá nặng, đã thuê một công ty diệt mối của Úc, công ty này không có cách diệt nào mới vẫn là phương pháp quen thuộc như xông hơi và đổ thuốc, tốn mấy chục nghìn USD mà mối vẫn không hết. Đại sứ quán Mỹ mới tìm đến Trung tâm Phát triển công nghệ lâm sản, kết quả chỉ mất vài nghìn USD, chẳng phải đào bới hoặc đổ thuốc, chỉ sau một tháng đặt mồi và phun thuốc đã  qua 3 năm bảo hành, đến nay chưa thấy mối trở lại.

Tiến sĩ Nguyễn Chí Thanh đã qua đời ngày 11-12-2006 tại Hà Nội, hưởng thọ 75 tuổi. Ông xứng đáng được tôn vinh là “Vua mối” Việt Nam”                      

                                                       NB.Phạm Quang Đẩu

                      (Tạp chí Khoa học & tổ quốc tháng 2/2009)